TÜRKÇE

Ali Kuşçu (Özbekçe: Ali Qushchi Samarqandiy) asıl adı Ali Bin Muhammed (1403, Semerkand - 16 Aralık 1474, İstanbul), Timur İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu'nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir.

​

HAYATI

Astronom, matematikçi ve kelâm âlimi olan Ali Kuşçu, 1403'te Semerkand'da doğdu. Türk ya da Fars olduğuna dair iddialar mevcuttur. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey'in kuşçusu olduğu için ailesi "Kuşçu" lakabıyla meşhur oldu. Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî’den matematik ve astronomi dersi aldı. Daha sonra bilgisini arttırmak için Kirman'a gitti. Burada Hall-ü Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile Şerh-i Tecrid adlı eserini yazdı. Ali Kuşçu, Semerkand ve Kirman'da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey'e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu. 1449'da hacca gitmek istedi. Tebriz'de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde yardımını istedi. Ali Kuşçu, Uzun Hasan'ın sözcülüğünü yaptıktan sonra II. Mehmedin davetiyle İstanbul'a geldi. Osmanlı - Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmet'in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, 

Ayasofya medresesine müderris oldu. 16 Aralık 1474 tarihinde 71 yaşındayken İstanbul'da öldü. 15 yüzyıla özgü mezarı Eyüp Sultan türbesi etrafındaki hazirededir. Soyunun bir kısmı Yavuz Sultan Selim'in Kahramanmaraş'ı fethetmesinden kısa bir süre sonra o bölgede Şiî Mezhebi'nin tekrar artması sonucu Ali Kuşçu'nun torunlarından bir kısmı ferman ile Kahramanmaraş'a gönderilmiştir. Geriye kalan torunları ise daha sonra Düzce'ye kendi arzularıyla göç etmişlerdir. Kahramanmaraş'ta bulunan ailenin bir kısmı da Cumhuriyet'in ilanından sonra Bursa'ya yerleşmişlerdir. Bursa'daki Fuat Kuşçuoğlu Caddesi de ismini Ali Kuşçu'nun torunlarından Fuat Bey'in isminden almıştır. Soyu Kahramanmaraş, Düzce ve Bursa'da Kuşçuoğlu soy isimleriyle devam etmektedir.

ENGLISH

Ala al-Dīn Ali ibn Muhammed (1403 – 16 December 1474), known as Ali Qushji was a Timurid theologian, jurist, astronomer, mathematician, and physicist, who settled in the Ottoman Empire sometime before 1472. As a disciple of Ulugh Beg, he is best known for the development of astronomical physics independent from natural philosophy, and for providing empirical evidence for the Earth's rotation in his treatise, Concerning the Supposed Dependence of Astronomy upon Philosophy. In addition to his contributions to Ulugh Beg's famous work Zij-i-Sultani and to the founding of Sahn-ı Seman Medrese, one of the first centers for the study of various traditional Islamic sciences in the Ottoman caliphate, Ali Kuşçu was also the author of several scientific works and textbooks on astronomy.

​

BIOGRAPHY

Ali Kuşçu was born in 1403 in the city of Samarkand, in present-day Uzbekistan. His full name at birth was Ala al-Dīn Ali ibn Muhammed al-Qushji. The last name Qushji derived from the Turkish term kuşçu—"falconer" due to the fact that Ali's father Muhammad was the royal falconer of Ulugh Beg. Sources consider him Turkic or Persian.

 

Ulugh Beg Observatory – Landmark of Ali Qushji's career

He attended the courses of Qazi Zadeh Rumi, Ghiyāth al-Dīn Jamshīd Kāshānī and Muin al-Dīn Kashi. He moved to Kerman, Iran (Persia), where he conducted some research on storms in the Oman sea. He completed Hall-e Eshkal-i Ghammar (Explanations of the Periods of the Moon) and Sharh-e Tajrid in Kirman. He moved to Herat and taught Molla Cami about astronomy (1423). After professing in Herat for a while, he returned to Samarkand. There he presented his work on the Moon to Ulugh Beg, who found it so fascinating that he read the entire work while standing up. Ulugh Beg assigned him to Ulugh Beg Observatory, which was called Samarkand Observatory at that time. Qureshi worked there until Ulugh Beg was assassinated. After Ulugh Beg's death, Ali Kuşçu went to Herat, Tashkent, and finally, Tabriz where, around 1470, the Ak Koyunlu ruler Uzun Hasan sent him as a delegate to the Ottoman Sultan Mehmed II. At that time Husayn Bayqarah had come to reign in Herat but Qushji preferred Constantinople over Herat because of Sultan Mehmed's attitude toward scientists and intellectuals.