TÜRKÇE

Fârâbî ünlü filozof ve bilim adamıdır. Tam adı: Ebu Nasr Muhammed bin Muhammed el-Farabi’dir. Ancak Farabi’ye ait bazı el yazmalarında Ebu Nasr Muhammed bin Muhammed el-Tarkanî olarak da geçer. Batı felsefe dünyasında Alfarabius adı ile bilinmektedir. Hem İslam dünyasında hem de Batı’da çok iyi tanınmaktadır. Gökbilimci, mantıkçı ve müzisyendir. Farabi, ilimleri metafizik, matematik ve fiziki ilimleridir. Fârâbî kimilerine göre fars kimilerine göre Türk olarak bilinir. Ancak bütün eserlerini Arapça yazmıştır..

 

873 yılında Türkistân’ın fârâb şehrinde doğdu. İlk tahsilini Farab’da gördü. Daha sonra Rey ve Bağdat Medreselerinde okudu. Bağdat’a mantık ve felsefe ilmini öğrendi. Burada hıristiyan filozof Ebû Bişr Mettâ bin Yûnus’tan felsefe alanında ders aldı. Arapça, Farsça, Grekçe ve Lâtinceyi çok iyi derecede öğrenerek aristo ve Eflâtun’un eserlerini bir çok defa okudu.

 

Farabi dini eğitimini tamamladıktan sonra bir süre kadılık yapmıştır. Ebû Bekr Serrâc’dan gramer ve mantık okudu. Farabi’nin mantık dışında dil bilgisi, epistemoloji, dil felsefesi, doğa felsefesi, psikoloji ve metafizik üzerinde de uzmanlaşmıştır. 941 senesinde Haleb’e yerleşti. Vaktini felsefî düşüncelerini kaleme almakla geçirdi. Kitaplarını Arapça yazdı. 950 yılında 80 yaşlarında Şam’da vefat etti.

 

Hakkında diğer bilgiler:

Farabi konuşulan dilin bir defada değil aşama aşama ortaya çıktığını kabul etmektedir. Yani ilk olarak işaret diliyle konuşuldu ve daha sonra sesli dile geçildi. Maddiyata önem vermezdi, şöhret ve gösterişi sevmezdi. Son derece mütevazı idi. Hiç evlenmedi ve mal mülk edinmedi.

 

Farabinin Kitapları / Eserleri

 

Fârâbî hayatı boyunca büyük küçük 100’den fazla eser kaleme almıştır. Ancak eserlerinin tam olarak sayısı ve isimleri hakkında kesin bilgiler yoktur. Eserlerinin tamamı günümüze ulaşmamış olması eserlerin güvenilir bir listesinin oluşmasına engel olmaktadır. Fârâbî’nin günümüze kadar gelen eserlerinden bazıları şunlardır:

 

El-Medînetü’l-Fâzıla

Es-Siyâsetü’l-Medeniyye

Kitâbü’l-Mille

İhsâ’ü’l-‘Ulûm

Tahsîlu’s-Sa’âde

Et-Tenbîh ‘alâ Sebîli’s-Sa’âde

Fusûlü’l-Medenî

El-Cem’ Beyne Re’yeyi’l-Hakîmeyn

El-İbâne ‘an Garazi Aristotâlîs fî Kitâbi Mâ Ba’de’t-Tabî’a

Me’âni’l-‘Akl Risâle fîmâ Yenbagi en Yükaddem Kalbe te’allümi’l-Felsefe

‘Uyûnü’l-Mesâ’il

Fusûsü’l-Hikem

Et-Ta’lîkat

Kitâbü’l-Hurûf

Kitâbü’l-Burhân   

Farabi, toplumsal yapının oluşmasında üç temel unsura işaret etmektedir.

 

1. İnsanların ihtiyaçları

 

2. En üstün iyilik olan mutluluğa ulaşma isteği

 

3. İnsanın toplumsal bir varlık oluşu

 

Farabi, Es-Siyasetü’l-Medeniyye’de halkı eğitebilme yeteneğini başkan olmanın en önemli koşulu sayar.

 

1. Başkan halkın mutluluğunu sağlamalıdır. Bu görevi hem kuramsal bilimlere sahip, hem de onları toplumun yararı ile ilgili olarak kullanma gücünü taşıyan gerçek anlamda filozof başkan başarabilir.

 

2. Başkan, toplumun farklı sınıflarını sevgiyle birleştirip birbirlerine bağlamalı, sonra da adalete uygun kararlarla onların arasındaki bu bağlılığı korumalıdır.

 

3. Toplumu en iyi şekilde yönlendirme, mutluluğa giden bütün işleri belirleme, tanımlama ve değerlendirme başkanın önemli görevlerindendir.

 

4. Toplumda eğitim yoluyla sanatsal erdemleri yaygınlaştırmak ve insanları yapabilecekleri işlerde çalıştırmak da başkanın görevleri arasında yer alır.

 

5. Toplumdaki iş ve görevleri kişilerin yeteneklerine ve aldıkları eğitime göre belirlemek başkanın diğer bir görevidir. Başkan, toplulukları ve bireyleri, layık oldukları mertebeye göre düzenler. Onlardan hizmet mertebesine layık olanları hizmet mertebesine, yöneticilik mertebesine layık olanları ise yöneticilik mertebesine yerleştirir.

 

6. Doğal felaketler ve büyük talihsizlikler mutluluğu bozan şeyler olduğu için bu tür kötülüklerin uluslarda ortadan kaldırılması gerekir. Eğer bu mümkün olmazsa zararlı olanlar yararlı duruma getirilmelidir; bu da mümkün olmazsa etkisi azaltılmalıdır.

 

7. Erdemli toplumun yöneticisi, Tanrı’yı kendisine örnek almalıdır. Erdemli ulus yöneticisi, Tanrı’nın varlık kümelerine verdiği ve içlerine yerleştirdiği doğal yapı ve doğal biçimleri verme ve onları yönetme yollarını izlemelidir. Çünkü derecelerine göre evren türlerinden her birinde ve varlıkların tümünde doğal iyilikler de Tanrı’nın bu verdikleri ile tamamlanmıştır. Erdemli ulus yöneticisi de, kent ve uluslara, onlara benzer isteğe bağlı sanat, alışkanlık ve yetenekler kazandırır.

 

 

“Erdemli başkan tarafından yönetilen kişiler, erdemli, iyi ve mutlu kişilerdir. Bu kişiler bir ulus oluştururlarsa, o erdemli bir ulus olur. Onlar bir yerleşme bölgesinde toplanırlarsa, onları böyle bir yönetim altında bir araya getiren bu yer, erdemli şehir olur. Ama bir yerleşme bölgesinde değil de, değişik yerleşme bölgesinde toplanırlarsa ve bu bölgenin insanları söz konusu yönetimin dışında başka yönetimler altında iseler; onlar, o yerleşme bölgelerinin erdemli yabancıları olarak yaşarlar.” (Es-Siyasetü’l-Medeniyye)

 

Felsefe, mantık, psikoloji, musiki, matematik ve tıpta derin bir bilgin olan Farabi için ilk sırada felsefe ve özellikle mantık vardı. Mantık tarihinin, Aristo’dan sonra en önemli filozofu hiç şüphesiz Farabi’dir. Aristo, mantığın kurucusu olarak kabul edilir. Farabi de mantığın sistemleştiricisi ve geliştiricisidir. Bunun için Aristo’ya ilk öğretmen, Farabi’ye ise ikinci öğretmen denmiştir.

 

Farabi şöyle der: “Bütün bilimlerin başı olarak eşyalara isim veren, yani cevher kazandıran dilbiliminin olduğunu iddia ediyorum. İkinci bilim gramerdir. O, belirtilen eşyalara nasıl isim verileceğini, konuşma ve sözün nasıl oluşacağını, cevher durumunun ve bu sonuçtan çıkan aksanın nasıl ifade edileceğini öğretir. Üçüncü bilim mantıktır: O, mantık figürlerine göre bilinmeyeni bilmemiz ve neyin gerçek, neyin yalan olduğunu anlamamız sayesinde onlardan yargı çıkarmak için hikâye cümlelerinin nasıl kullanılacağını öğretir. Dördüncü bilim şiirdir.”

Fârâbi görüşlerinin çoğunda Eflatun ve Aristo’nun etkisinde kalmıştır. Onun felsefesi Aristo ve Eflatun’un görüşlerinin birleştirilmiş hali gibidir. Fârâbi, öncelikli olarak eserlerinde Eflatun ile Aristoteles’in görüşlerini, daha sonra da felsefe ile dini uzlaştırarak yaratıcı zekâsının ürünlerini ortaya koymayı başarmıştır. Onun felsefesinin dayandığı kaynaklardan birincisi, İslam dini, ikincisi özellikle Eflatun ve Aristoteles’in fikirlerinin esas teşkil ettiği Yunan felsefesidir. Yunan felsefesinin unsurları ve kendi dönemindeki İslam kültürünün sentezini oluşturmuştur adeta.

 

Fârâbi, mutluluk üzerinde detaylıca durmuş ve bu konuda çeşitli eserler yazmıştır. İslam düşünürleri arasında, tıpkı Batı’da Aristo gibi mutluluk filozofu olarak tanınmıştır. Erdemli değerler sıralamasında mutluluğu erdemli toplumun gerçekleştirmeye çalıştığı en yüksek amaç ve değer olarak kabul etmiştir. Fârâbi’ye göre mutluluk, kendisi için istenen, hiçbir zaman bir başka şeyin elde edilmesi için istenmeyen, kendine yeter olan en yüksek iyiliktir. Bütün insanların faaliyetlerinin hedefi olan, her insanın arzu ettiği, özlem duyduğu ya da duyabileceği, yöneldiği en son gayedir.

​

ENGLISH

Fârâbî was a famous philosopher and scientist. His full name is: Abu Nasr Muhammad bin Muhammad al-Farabi. However, in some manuscripts belonging to Farabi, it is also mentioned as Abu Nasr Muhammed bin Muhammed al-Tarkani. It is known as Alfarabius in the world of Western philosophy. It is well known both in the Islamic world and in the West. He was an astronomer, logician, and musician. Farabi's sciences were metaphysics, mathematics, and physical sciences. Fârâbî is known as Persian according to some and a Turk according to others. However, he wrote all his works in Arabic.

He was born in 873 in the city of fârâb of Türkistân. He received his first education in Farab. After that, he studied in Rey and Baghdad Madrasas. He learned the science of logic and philosophy in Baghdad. In Baghdad, he took lessons from the Christian philosopher Abu Bişr Mettâ bin Yunus in the field of philosophy. He learned Arabic, Persian, Greek and Latin very well and read the works of Aristotle and Plato many times.

After completing his religious education, Farabi worked as a judge for a while. He studied grammar and logic from Abu Bakr Serrâc. Apart from logic, Farabi also specialized in grammar, epistemology, philosophy of language, natural philosophy, psychology and metaphysics. He settled in Aleppo in 941. He spent his time writing down his philosophical thoughts. He wrote his books in Arabic. He passed away in Damascus in 950 at the age of 80.

Other information about:

Farabi admitted that the spoken language emerged gradually, not all at once. In other words, it was first spoken in sign language and then it was switched to spoken language. He did not care about the material, he did not like fame and vanity. He was extremely humble. He never married or acquired property.

 

Farabi's Books / Works

Fârâbî wrote more than 100 works, large and small, throughout his life. However, there is no exact information about the exact number and names of his works. The fact that not all of his works have survived to the present day prevents a reliable list of works. Some of Fârâbî's works that have survived to the present day are as follows:

 

Al-Medînetü'l-Fazıla

As-Siyâsetü'l-Medeniyye

Kitâbü'l-Mille

İhsâ'ü'l-‘Ulûm

Tahsîlu's-Sa'âde

At-Tenbîh ‘aâ Sebîli’s-Sa’âde

Fusûlü'l-Medenî

El-Jem 'Beyne Re'yeyi'l-Hakîmeyn

El-İbâne An Garazi Aristotâlîs fî to the Book of Mâ Ba’t-Tabî

Me'âni'l-‘Akl Risâle fîmâ Yenbagi en Yukaddem Kalbe te'allümi'l-Philosophy

‘Uyûnü'l-Mesâ'il

Fusûsü'l-Hikem

At-Ta'lîkat

Kitâbü'l-Hurûf

Kitâbü'l-Burhân

Farabi points out three basic elements in the formation of social structure.

 

1. People's needs.

 

2. The desire to reach happiness, which is the highest good.

 

3. Human being a social being.

 

According to Farabi, the most important condition for being a president is to educate the public. He mentioned this in his work Es-Siyasetü'l-Medeniyye.

1. The President must ensure the happiness of the people. This task can be accomplished by a true philosopher president who has both the theoretical sciences and the power to use them for the benefit of society.

 

2. The president must connect the different classes of society with love, and then maintain this allegiance between them through just decisions.

 

3. Directing the society in the best way, determining, defining and evaluating all the works that lead to happiness are among the important duties of the president.

 

4. It is also among the duties of the president to promote artistic virtues through education in society and to employ people in jobs they can do.

 

5. It is another duty of the president to determine the jobs and duties in society according to the abilities of the people and the education they receive. The president arranges communities and individuals according to the rank they deserve. It places those who deserve the rank of service to the level of service, and those who deserve the rank of management to the rank of administrators.

 

6. Such evils must be eradicated in nations, as natural disasters and great misfortunes are things that spoil happiness. If this is not possible, the harmful ones should be made useful; If this is not possible too, its effect should be reduced.

 

7. The ruler of a virtuous society should take God as an example to himself. The virtuous nation ruler must follow the ways of giving and ruling the natural structures and natural forms that God has given and placed within the clusters of entities. Because the natural goodness in each of the types of the universe and all beings according to their degrees is also completed by these things God has given. The virtuous nation ruler gives cities and nations similar optional arts, habits and skills.

 

 

“The people led by the virtuous president are virtuous, good and happy. If these people form a nation, it will be a virtuous nation. If they gather in a settlement area, this place that brings them together under such a rule becomes the virtuous city. But if they gather in a different settlement area and not in a settlement area, and if the people of this region are under other governments other than the aforementioned administration; they live as the virtuous strangers of those settlements. " (Es-Siyasetü'l-Medeniyye)

 

For Farabi, who was a profound scholar in philosophy, logic, psychology, music, mathematics and medicine, philosophy and especially logic were in the first place. The most important philosopher in the history of logic after Aristotle is undoubtedly Farabi. Aristotle is considered the founder of logic. Farabi is also the systemizer and developer of logic. For this, Aristotle was called the first teacher and Farabi was called the second teacher.

 

Farabi says: “As the head of all sciences, I claim that there is linguistics that gives names to things, that is, gains ores. The second science is grammar. It teaches how to name specified items, how to form speech and speech, how to express the jewel state and the accent resulting from this. The third science is logic: it teaches how to use story sentences to draw judgments from logic figures by knowing the unknown and understanding what is real and what is false. The fourth science is poetry. "

Most of Farabi's views were influenced by Plato and Aristotle. His philosophy is like the combined views of Aristotle and Plato. Fârâbi had succeeded in revealing the products of his creative intelligence, primarily by reconciling Plato and Aristotle's views in his works, and then philosophy and religion. The first of the sources on which his philosophy was based was the religion of Islam, the second was the Greek philosophy, on which the ideas of Plato and Aristotle are the basis. It almost formed the synthesis of the elements of Greek philosophy and the Islamic culture of its time.

 

Fârâbi elaborated on happiness and wrote various works on this subject. As a happiness philosopher among Islamic thinkers, just like Aristotle in the West has been recognized. In the ranking of virtuous values, he regarded happiness as the highest goal and value that the virtuous society strives to achieve. According to Fârâbi, happiness is the highest self-sufficient goodness desired for itself, never wanted for the attainment of another thing. It is the ultimate goal that is the goal of all people's activities, which every person desires, longs for or can hear, and which they turn to.

​

​